Augustowska Ikona Matki Bożej
Historia objawienia się tej ikony jest związana z bitwą, która miała miejsce pod Augustowem na północnej Białostocczyźnie podczas I wojny światowej. Na początku września 1914 r. wojska rosyjskie walczące na Froncie Północno-Zachodnim wycofywały się pod naporem wojsk niemieckich. 12 września rozpoczęła się tzw. bitwa augustowska. Zacięte boje trwały już dwa dni, gdy 14 września wieczorem, około godz. 11-ej objawiła się Matka Boża. Żołnierze pułku kirasirskiego, którzy odpoczywali na biwaku, ujrzeli na niebie stojącą Bogarodzicę z Dzieciątkiem na lewej ręce. Prawą ręką Matka Boża wskazywał na zachód, w kierunku, w którym właśnie zmierzały wojska rosyjskie. Żołnierze, z porucznikiem R. na czele, padli na kolana i zaczęli się modlić. Widzenie trwało około 30-40 minut. Zakończyło się cudowną przemianą postaci Bogarodzicy i Dzieciątka w duży krzyż, który następnie skrył się w mroku nocy.
Wydarzenie to zostało opisane już po kilku dniach w rosyjskiej prasie (gazety „Birżewyje Wiedomosti”, „Kołokoł”) i szybko stało się bardzo znane zarówno na froncie, jak i w głębi Rosji. Wiadomość dotarła również do cara Mikołaja II. Na jego polecenie w dużym nakładzie wydrukowano ulotki z wizerunkiem objawienia i jego krótki opis. W celu upamiętnienia całego zajścia metropolita moskiewski i kołomienski Makary (Newski) /w 2000 r. zaliczony do grona świętych/ polecił napisać ikonę z przedstawieniem tego wydarzenia. Napisano ją w 1915 r., a zaraz potem szereg innych ikonograficznych przedstawień tegoż objawienia.
Ikony „Augustowskiego Objawienia” w krótkim czasie stały się bardzo popularne. Ich kopie zaczęły pojawiać się w prawosławnych cerkwiach, szczególnie w Rosji, na Ukrainie i Białorusi. W milionowych nakładach zostały też wydrukowane kolorowe papierowe ikonki, które stały się popularne na froncie i w głębi kraju. Jednak rewolucja 1917 r. nie tylko doprowadziła do zahamowania rozwoju kultu ikony, ale wręcz jego prześladowania (jak i samej religii). Mimo to do naszych czasów zachowało się co najmniej kilka kopii ikony, napisanych podczas I wojny światowej. Jedna z pierwszych Augustowskich ikon, zachowana do dziś, powstała dzięki staraniom dońskich kozaczek, których mężowie przebywali na froncie pruskim. Została napisana w technice olejnej – jak mówi umieszczony na niej napis – 12 listopada 1915 r. w intencji zdrowia 52 Kozaków, których wymieniono z imienia. Posiada wymiary 70 x 107 cm. Przedstawia ona Bogarodzicę z Dzieciątkiem na lewej ręce w jaśniejącej, ognistej mandorli w górnej części wizerunku, na tle nieba. W dolnej części ikony, na pierwszym planie, na tle krajobrazu przypominającego leśną polanę, znajduje się stojąca na kolanach grupa modlących się żołnierzy. Obecnie ikona ta znajduje się w odrodzonym w 1991 r. męskim monasterze kremienskowozniesienskim w Rosji (współczesny obwód wołgogradzki), gdzie jest uważana za jedną z jego największych świętości.
Cześć, jaką cieszy się ikona związana jest głównie z przypadkami cudownych uzdrowień, które miały miejsce w jej obecności. Współczesne kopie ikony znajdują się m.in. w dolnej cerkwi Przemienienia Pańskiego świątyni Chrystusa Zbawiciela w Moskwie oraz Państwowym Muzeum Historycznym w stolicy Rosji. Szczególnie często spotykane są w cerkwiach na Uralu i Syberii.
Po upadku władzy radzieckiej kult Augustowskiej ikony Matki Bożej odrodził się, szczególnie wśród wierzących wojskowych. Decyzją patriarchy moskiewskiego i całej Rusi Aleksego II z 28 lutego2008 r. ikonę oficjalnie wpisano do prawosławnego kalendarza liturgicznego.
Białostocka Ikona Matki Bożej
Białostocka Ikona Matki Bożej znajduje się w Katedrze pw. św. Mikołaja w Białymstoku, z prawej strony, pomiędzy ikonostasem i miejscem, gdzie spoczywają relikwie św. męczennika młodzieńca Gabriela. Wzorem do napisania tej ikony była cudotwórcza Supraska Ikona Bogarodzicy. Na początku XVII w. Ławrę Supraską zajęli unici i stąd prawosławni zostali pozbawieni tak szanowanej świętości. Wówczas postanowiono sporządzić kopię Supraskiej Ikony Matki Bożej. Pracę poręczono bliżej nie znanemu pisarzowi ikon. Wywiązał się on ze swego zadania bardzo dobrze. Ikonę uroczyście poświęcono i umieszczono w cerkwi prawosławnej w Białymstoku. Podobnie jak wcześniej do Supraśla, teraz do Białegostoku, zaczęli przybywać z modlitwą liczni pielgrzymi. Ikona znajdowała się w Białymstoku ponad półtora wieku. Początkowo spoczywała w niewielkiej starej cerkwi, a następnie, po zbudowaniu w latach 1843-1846, w soborze pw. św. Mikołaja, poświęconym przez odnowiciela prawosławia na Podlasiu Metropolitę Józefa (Siemaszkę). Ikona była główną świętością miasta. Modliła się przed nią m.in. rodzina Romanowych z carem Mikołajem II, podczas pobytu w Białymstoku w 1897 r. Przed ikoną każdego dnia służono molebny, a w drugi czwartek po Świętej Trójcy ściągały tu z okolicznych miasteczek i wsi tysiące pielgrzymów. Tego dnia po Świętej Liturgii głównymi ulicami miasta przechodziła procesja z Białostocką Ikoną Matki Bożej.
W 1915 r. podczas I wojny światowej wycofujący się w głąb Rosji prawosławni uciekinierzy zabrali ze sobą cudowną ikonę Bogarodzicy. Po wojnie nie powróciła już na swoje dawne miejsce. Zachowało się jednak kilka wiernych kopii tej ikony, na podstawie których po II wojnie światowej sporządzono nową Białostocką Ikonę Matki Bożej. Ikona ta oświecą sobą białostocki sobór św. Mikołaja i przyciąga do niego liczne rzesze pielgrzymów. Święto Białostockiej Ikony Matki Bożej obchodzone jest w drugi czwartek po święcie Świętej Trójcy.
Jaczniańska Ikona Matki Bożej
Ikona typu Hodegetria, powstała w XVII wieku (niektóre źródła datują dokładnie rok i miejsce powstania:w 1624 r. w mieście Lipsku). Uznawana była za cudowną, a źródła pisane odnotowały dokonane przed nią cudowne uzdrowienia. Ikona była napisana w typowo ruskim stylu, na grubej desce i oprawiona w średniowieczną złoconą, drewnianą ramę. Znajdowała się w kiocie na lewym klirosie. Posiadała wymiary 78 x 94 cm. Charakterystyczny był wygląd twarzy Dzieciątka, przypominający bardziej dorosłego człowieka niż dziecko oraz nietypowy zielony (a nie niebieski) kolor szaty Bogarodzicy.
W 1985 r. jaczniańska cerkiew św. proroka Eliasza doszczętnie spłonęła. Pożar strawił też XVII-wieczną ikonę Matki Bożej z Dzieciątkiem, która w najbliższym czasie miała zostać poddana konserwacji. Na miejscu spalonej, drewnianej postanowiono wznieść cerkiew murowaną. Nowo zbudowaną świątynię Zmartwychwstania Pańskiego poświęcono 2 sierpnia 1993 roku. Jedna z parafianek, Zofia Biełomyzy, przy wsparciu finansowym rodziny ufundowała wierną kopię Jaczniańskiej ikony Matki Bożej, którą wykonał Mieczysław Brzozowski. Umieszczono ją w nowej cerkwi w bocznym kiocie, w miejscu, gdzie znajdowała się przed pożarem.
Krasnostocka Ikona Matki Bożej
Pochodzenie tej ikony osnute jest mrokiem dziejów. Według przekazów pochodzi ona z połowy XVI wieku. Była własnością książęcego rodu Urusowych, tatarskiego pochodzenia, i w koligacjach rodzinnych przekazywano ją z pokolenia na pokolenie w linii żeńskiej. Książę Urusow miał ofiarować ją do jednej z cerkwi prawosławnych, które w tamtych czasach licznie upiększały ziemie litewsko-ruskie. W owym czasie jako dar, bądź błogosławieństwo w jej posiadanie weszli Tyszkiewiczowie.
Za zgodą żony Feliksa Tyszkiewicza Eufrozyny, ikonę tę zabierał on ze sobą na wyprawy wojenne. Było to tym prostsze, bowiem ikona była nieduża (niespełna 0,70 m szerokości i tyleż wysokości) i posiadała formę ołtarzyka (cs. składień), z zamykanymi na miedzianych zawiasach skrzydłami, na których znajdowały się dwie inne ikony. Ikona była napisana na cyprysowej desce, a oblicza przedstawionych na niej Bogarodzicy i Dzieciątka ciemne.
Aby nie pozostawiać dworu w Krasnymstoku (zwanym wówczas Krzywymstokiem) bez opieki Bogarodzicy, bogobojna Eufrozyna Tyszkiewicz, wywodząca się ze znanego w Wielkim Księstwie Litewskim rodu Sołłohubów, zamówiła w Grodnie kopię ikony u malarza Jana Szrettera. Sporządził on kilka kopii ikony, z których Eufrozyna wybrała jedną, napisaną na płótnie, umieszczając ją w swojej sypialni. Było to w 1645 lub 1652 roku.
Siedem lat później, 21 listopada, lampka oliwna umieszczona przed ikoną samoczynnie zapaliła się, a cudowne zjawisko w ciągu kilkunastu następnych dni powtarzało się jeszcze trzy razy. Ikonę przeniesiono do dużej komnaty, tworząc tam mały ołtarzyk. Wkrótce zaczęły mieć miejsce cudowne uzdrowienia osób modlących się przed ikoną. Ikonę umieszczono w miejscowej, zajętej już przez unitów cerkwi, później zamienionej na kościół rzymskokatolicki.
W 1660 r. w tej świątyni znalazł się również pierwowzór ikony. Towarzyszył on Szczęsnemu Tyszkiewiczowi w wyprawie wojennej. Gdy w 1659 r. wojska nieprzyjacielskie wtargnęły na Podlasie, Tyszkiewicz został pojmany w swoim obozie. Żołnierze chcieli ograbić ikonę z wot, lecz jednego z nich dotknął paraliż ręki, a sześciu innych oślepło. Z powodu tego cudownego zdarzenia odstąpili oni od swego zamiaru.
W ten sposób w Różanymstoku (miejscowość zmieniła swą nazwę) znalazły się dwie ikony: oryginalna i kopia. Obie okazały się cudownymi. Wierni jednakowo czcili jedną i drugą. W XVII i XVIII w. opublikowano kilka rejestrów cudów i łask doznanych przed Krasnostocką (zwaną wówczas Różanostocką) ikoną Matki Bożej. Opisywane cudowne wydarzenia miały charakter uzdrowień, a doznawały ich osoby duchowne, przedstawiciele szlachty i mieszczan, w tym dzieci. Przy ikonach pojawiały się wciąż nowe wota. Różanostockim klasztorem opiekowali się w owym czasie dominikanie, a po jego kasacie w 1846 r. duchowieństwo świeckie, zaś 10 lat później kościół zupełnie zamknięto.
W 1867 r. władze carskie przekazały zabudowania oraz obie ikony Cerkwi prawosławnej. Kult oddawany obu ikonom nie ustawał. Oryginalną ikonę umieszczono na ołtarzu i podczas wielkich świąt wynoszono na środek świątyni. Biskup grodzieński i brzeski Michał ofiarował kamienie szlachetne na upiększenie ryzy tej ikony. Kopia ikony znajdowała się za lewym klirosem na kolumnie. W dniu 8 września 1877 r. pierwowzór ikony stał się źródłem cudu – pojawiła się na niej cudowna mirra. Dzień ten ustanowiono świętem Krasnostockiej ikony Bogarodzicy.
Decyzją Świętego Synodu z 29 lipca 1900 r. monaster Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy postanowiono przenieść z Grodna do Kraszerokogorską” lub po prostu Krasnogorską”, przy czym często dodaje się do jej nazwy słowo „Rozrzewnienie” („Umilenije”).
Supraska Ikona Matki Bożej
Supraska Ikona Matki Bożej jest nierozłącznie związana z Supraską Ławrą Zwiastowania Matki Bożej. Monaster Supraski został założony w 1500 r. Trzy lata później biskup smoleński Józef (Sołtan), będący biskupem zwierzchnim monasteru ofiarował dla niego ze swojej cerkwi katedralnej w Smoleńsku ikonę Matki Bożej. Była to kopia wielce czczonej na Rusi Smoleńskiej Ikony Matki Bożej „Odigitria”. Po przywiezieniu do monasteru ikonę umieszczono po lewej stronie w ikonostasie przy królewskich wrotach. Wkrótce ikona zasłynęła łaskami uzdrowień modlących się przed nią chorych i podobnie jak Smoleńska otrzymała miano „Odogitria” czyli „Przewodniczka”.
W 1557 r. ikona została ozdobiona wykonaną ze srebra pozłacaną ryzą, w 1582 r. monaster podniesiono do rangi ławry. W pierwszej połowie XVII w. do cerkwi Zwiastowania Matki Bożej wykonano nowy ikonostas. Wówczas Supraską ikonę przeniesiono na lewy filar świątyni podtrzymującej kopułę, od strony ikonostasu. Ikona nieprzerwanie słynęła swymi łaskami i przyciągała do monasteru niezliczone rzesze wiernych, nie tylko prawosławnych, ale również rzymskich katolików i protestantów, którzy również uważali ją za cudowną.
Cudowna ikona przebywała w monasterze do 1915 r., kiedy została wywieziona do Słucka. W wirze działań wojennych wieść o niej zaginęła. Ikona obecnie umieszczona w cerkwi św. Jana Teologa Monasteru Supraskiego jest jedną z dwóch wiernych kopii utraconej. W każdą środę śpiewany jest przed nią akatyst Zwiastowaniu Matki Bożej. Święto ku czci tej ikony gromadzi też liczne rzesze wiernych. Początkowo święto Supraskiej Ikony Matki Bożej obchodzono 25 marca, w okresie późniejszym zmienione na 10 sierpnia, podobnie jak Smoleńskiej Ikony Bogarodzicy.
Wasilkowska Ikona Matki Bożej
Wasilkowska Ikona Matki Bożej swą historią sięga połowy XV w. W tym czasie okolice Wasilkowa, miejscowości znajdującej się obecnie niedaleko Białegostoku, pokryte były gęstymi lasami. Błądził tam ślepiec o imieniu Bazyli porzucony przez własną córkę na pastwę losu. Zmęczony długim marszem wędrowiec zasnął. We śnie ujrzał Matkę Bożą, która pocieszyła go mówiąc: „Wmiejscu, gdzie leżysz, rozgarnij rękoma liście, rozkop piasek i znajdziesz wodę. Woda ta uleczy ciebie. Przemyj ją chore oczy i wierz, że wyzdrowiejesz”. Obudził się i bez chwili namysłu zaczął kopać. Odnalazł wodę, przemył ją oczy i ujrzał przed sobą twarz, którą widział we śnie. Było to oblicze Matki Bożej na cudownej ikonie. W dowód wdzięczności wykopał studnię, wzniósł nad nią szałas i umieścił w nim ikonę, a swe życie poświęcił służbie Bogarodzicy.
Dokumenty cerkiewne mówią, że drewniana cerkiewka została zbudowana w Świętej Wodzie w 1719 r. Wzniósł ją w ciągu tygodnia pochodzący z Supraśla człowiek o imieniu Bazyli, po tym jak we śnie otrzymał obietnicę, że gdy pomodli się przed ikoną w Świętej Wodzie to odzyska wzrok, co też się stało. Zdarzenie to miało miejsce w dziesiąty piątek po Pasce. W 1876 r. na miejscu drewnianej wzniesiono murowaną świątynię, która w 1921 r. została przejęta przez rzymskich katolików.
Od 1866 r. w wasilkowskiej cerkwi św. św. Piotra i Pawła znajduje się ofiarowana przez nieznaną osobę kopia cudownej ikony ze Świętej Wody. Umieszczono jest w kiocie po lewej stronie ikonostasu. Oryginał ikony, o wymiarach 45 na 53 cm, został w 1914 r. wywieziony w głąb Rosji, gdzie ślad po nim zaginął. Wasilkowska ikona Matki Bożej przedstawia Bogarodzicę ze łzami w oczach i tkwiącym w piersiach, zgodnie z proroctwem św. Symeona Teofora, mieczem. W przeszłości święto Wasilkowskiej Ikony Matki Bożej obchodzono w 10 piątek po Pasce, w ostatnim okresie zostało przeniesione na 11 niedzielę po Pasce.
za: „Tobą raduje się całe stworzenie” J.Charkiewicz