Monastery

Klasztor Męski Zwiastowania N.M.P. w Supraślu

Ufundowany pod koniec  XV w. przez marszałka Wielkiego Księstwa Litewskiego Aleksandra Chodkiewicza i prawosławnego biskupa smoleńskiego Józefa (Sołtana), a specjalny tomos sankcjonujący jego budowę wydał JŚ patriarcha Konstantynopola Joachim I. Akt erekcyjny został potwierdzony również przez króla Aleksandra Jagiellończyka. W 1501 roku powstała tu najpierw drewniana cerkiew pw. św. Jana Teologa. W dwa lata później rozpoczęto budowę cerkwi murowanej pw. Zwiastowania NMP. W 1516 roku wyświęcono cerkiew Błagowieszczeńską, później budynki monasteru wzbogaciły się o cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego, której integralną częścią były katakumby. Z biegiem lat stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym i religijnym, m.in. ze względu na bogatą bibliotekę, która w 1557 roku liczyła już 200 pozycji, i rozwinięte kontakty z innymi ważnymi ośrodkami prawosławnymi, jak Góra Athos czy Ławra Pieczerska, czego wyrazem było nadanie ihumenowi Sergiuszowi (1532-1565) tytułu archimandryty. Odwiedzając monaster w 1582 roku patriarcha Serbii i Bułgarii Gabriel podnosi go do rangi „Ławry” i nadaje archimandrycie Tymoteuszowi (1575-1590} mitrę. Powracający z Moskwy patriarcha Konstantynopola Jeremiasz II w 1589 roku przybył do Ławry supraskiej.

Po śmierci metropolity Michała Rahozy w 1598 r., nowym metropolitą został Hipacy Pociej, w związku z czym powstał problem kompetencyjny dotyczący zwierzchności nad klasztorem. Metropolita ogłosił, że klasztor zostaje przyłączony do Kościoła unickiego jednak mnisi i ich przełożony archimandryta Hilarion (Masalski) zaprotestowali i uznali że się nie poddadzą jego jurysdykcji. Wobec tego metropolita Hipacy, będąc zarazem biskupem włodzimierskim i brzeskim, pozwał archimandrytę Hilariona do sądu za nieposłuszeństwo. Wyznaczono termin sądu, ale archimadryta odmówił stawienia się przed sądem metropolitalnym, wobec tego metropolita Hipacy poprosił króla Zygmunta III Wazę o interwencję i ten w 1602 r. wydał list okrężny, w którym zawiadomił o skazaniu archimandryty na banicję za nieposłuszeństwo wobec metropolity. Pomimo tego o. Hilarion przez ponad rok pozostawał w Supraślu, do czasu gdy nowym przełożonym klasztoru oficjalnie został w 1603 roku o. Herasim (Welikonejusz), od czasów którego rządów klasztor przestaje być prawosławny i przejmuje postanowienia Unii Brzeskiej. W tej sytuacji archimandryta Hialrion opuścił Supraśl, jednakże w 1607 roku zwrócił się do metropolity Hipacego z prośbą o jego interwencję u króla, aby ten cofnął list królewski o banicji, na którą to prośbę król Zygmunt III Waza odpowiedział pozytywnie i zezwolił na powrót o. Hialariona do klasztoru, gdzie tenże przebywał do śmierci.

W 1614 r. klasztor potwierdza przyjęcie Unii. Bazylianie rozbudowują kompleks klasztorny i rozwijają działalność wydawniczą. W 1643 roku opat Szybiński zamówił do głównej świątyni nowy trzypoziomowy ikonostas ze zwieńczeniem, który wykonał w Gdańsku snycerz Andrzeja Modzelewskiego ikonostas. W roku 1693 r. w klasztorze pojawiła się prasa drukarska, co stało się początkiem działalności kulturalnej i wydawniczej. Po rozbiorach Rzeczpospolitej, w roku 1796 dobra klasztoru skonfiskowały władze pruskie, a w 1804 roku sprzedano warsztat typograficzny żydowskiemu drukarzowi z Białegostoku, co zakończyło działalność słynnej klasztornej drukarni. W 1823 w bibliotece klasztornej profesor wileńskiego uniwersytetu Michał Bobrowski znajduje jedenastowieczną OCS księgę.

W 1824 władze rosyjskie odebrały klasztor unitom i przekazały mnichom prawosławnym. Znaczna część budynków klasztornych została przekazana fabrykantom, którzy rozpoczęli w nich produkcję sukna. W 1875 zbudowana została cerkiew św. Pantelejmona, w 1889 – św. Jana Teologa, a 1901 – św. Jerzego Zwycięzcy. W 1910 nastąpiła renowacja szesnastowiecznych fresków. Działania I wojny światowej i ewakuacja przed wojskami niemieckimi spowodowała ucieczkę mnichów w głąb Rosji (bieżeństwo); mnisi zabierają ze sobą cudowną Supraską Ikonę Matki Bożej. W II Rzeczypospolitej budynki klasztorne zostają przekazane salezjanom, którzy prowadzą w nich sierociniec.

W latach 1939-1941 świątynię dewastują władze radzieckie, niszcząc m.in. barokowy ikonostas. W 1944 wojska niemieckie zburzyły cerkiew Zwiastowania NMP. Po wojnie znajduje tu swoją siedzibę szkoła rolnicza. Od lat 80. XX w. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny stopniowo odzyskiwał budynki klasztorne i prowadził prace konserwatorskie i remontowe. Od podstaw zrekonstruowana została Głowna świątynia monasteru pw. Zwiastowania Bogurodzicy.  Prace remontowe w Ławrze trwają do dzisiaj. Planowana jest także odbudowa cerkwi Zmartwychwstania Pańskiego, która znajdowała się kiedyś nad katakumbami.

Decyzją prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy z 2023 roku Klasztor otrzymał miano Pomnika Historii- lista prezydenckich zabytków kultury i architektury o międzynarodowej (najwyższej) renomie.

Obecnie namiestnikiem klasztoru jest JE Biskup Supraski Andrzej.

Klasztor Żeński Narodzenia N.M.P. w Zwierkach

Jest on kontynuatorem tradycji klasztoru w Krasnymstoku (obecnie Różanystok, wieś położona niedaleko Dąbrowy Białostockiej). Krasnostocki monaster został założony w 1901 r. przez ihumenię Helenę (Konowałową), byłą nowicjuszkę klasztoru w Leśnej. Dzięki trudowi sióstr na czele z ihumenią Heleną monaster w ciągu 15 lat istnienia bardzo się rozwinął, liczył w 1915 r. około 90 sióstr, które wybudowały cerkiew pw. Zaśnięcia Bogurodzicy, założyły pensjonat dla dziewcząt przygotowujący pedagogów do szkół parafialnych, przytułek dla sierot, internaty, szpital, aptekę, dom pielgrzyma, stołówkę i wiele innych punktów pomocy. Wychowano tam około 600 dzieci. Całe gospodarstwo było doskonale utrzymane i wzorowo prowadzone.

W wyniku działań wojennych krasnostocki monaster został ewakuowany w okolice Moskwy do pustelni pw. św. Katarzyny, dokąd siostry zabrały swoją świętość – cudowną Krasnostocką Ikonę Matki Bożej, pochodzącą z XVI wieku. Po zajęciu przez Niemców Różanegostoku, w jednej z cerkwi urządzono stajnię i skład paszy dla koni. Zajęto wszystkie klasztorne budynki. W 1918 r. wycofujący się Niemcy przekazali wszystkie zajęte budynki klasztorne wraz z 36 hektarami ziemi Kościołowi Rzymskokatolickiemu. W 1919 r. władze kościelne przekazały cały majątek salezjanom. Z uwagi na wojnę domową w Rosji, ihumenia Helena wraz z grupą sióstr, które wyszły cało z bolszewickiego przewrotu, wróciła w 1921 r. do Różanegostoku.

Po powrocie do Różanegostoku siostry żywiły nadzieję, że znajdą przytułek w wybudowanych przez nie cerkwiach i domach klasztornych. Tak się jednak nie stało. Salezjanie nie zgodzili się na pobyt sióstr i musiały one udać się do Grodna. Wspólnota nie miała stałego miejsca pobytu. Po opuszczeniu Grodna przebywała znów w Różanymstoku, następnie w Żyrowicach i Połocku (w monasterze św. Eufrozyny Połockiej). Sytuacja taka trwała aż do 1993 r.

Nową kartę w historii monasteru otwierają dwie nowicjuszki Anna Charkiewicz i Anna Dziemiach, które okres nowicjatu odbywały w monasterze Opieki Matki Bożej we Francji, w miejscowości Bussy-en-Othe w Burgundii. Dwie polskie nowicjuszki uczyły się tam życia monastycznego, przygotowywały się do założenia w ojczystym kraju wspólnoty zakonnej, która będzie kontynuacją krasnostockiego monasteru. 7 października 1992 r., z inicjatywy JE Najprzewielebniejszego Arcybiskupa Białostockiego i Gdańskiego Sawy, dokonano postrzyżyn małej schimy nowicjuszek: Anny Charkiewicz z imieniem Anastazji i Anny Dziemiach z imieniem Atanazji.

Po powrocie do Polski młode mniszki zamieszkały przy soborze pw. św. Mikołaja w Białymstoku pod duchową opieką Arcybiskupa Sawy. Codziennie uczestniczyły we wszystkich nabożeństwach celebrowanych w soborze. Do ich obowiązków należało sprawowanie posługi przy relikwiach św. męczennika Gabriela.

Dekretem arcybiskupa Sawy z 25 stycznia 1993 r. został otwarty Prawosławny Żeński Dom Zakonny Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Białymstoku. 7 maja 1993 r. Arcybiskup Sawa wraz z JE Najprzewielebniejszym Arcybiskupem Grodzieńskim i Wołkowyskim Walentym dokonali uroczystego poświęcenia i otwarcia żeńskiego Monasteru Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w nowo wzniesionym budynku przy parafii pw. św. Proroka Eliasza w Białymstoku-Dojlidach, w którym wspólnota mieszkała do 2008 r. Przełożoną monasteru została ihumenia Anastazja (Charkiewicz).

28 kwietnia 1996 r. Arcybiskup Sawa dokonał położenia kamienia węgielnego pod cerkiew pw. św. Męczennika Gabriela we wsi Zwierki koło Zabłudowa, a 10 października 1999 r. JE Najprzewielebniejszy Biskup Białostocki i Gdański Jakub poświęcił krzyż na uwieńczonej kopułą cerkwi. Pierwszą liturgię w cerkwi odprawiono w 2003 r., w dzień święta Męczennika Gabriela. Po nabożeństwie wmurowano akt erekcyjny pod budowę żeńskiego monasteru Narodzenia Bogurodzicy. 24 lipca 2003 r. z inicjatywy JE Najprzewielebnijszego Metropolity Mińskiego i Słuckiego Filareta, patriarszego egzarchy całej Białorusi, przekazano na rzecz monasteru jedną z kopii Krasnostockiej Ikony Matki Bożej (oryginalna ikona znajduje się w monasterze św. Eufrozyny w Połocku). We wrześniu 2008 r. monaster Narodzenia NMP został ostatecznie przeniesiony z Białegostoku do Zwierek, rodzinnej wsi św. Gabriela.

W budynku klasztornym istnieje kaplica domowa pw. Narodzenia Bogurodzicy. Posiada rzeźbiony ikonostas, do którego ikony piszą siostry z pomocą ojca Romana z Rosji.

W cerkwi pw. św. Gabriela trwają wykończeniowe prace remontowe. Polichromia na ścianach cerkwi wykonana została przez ikonografów z Moskwy pod kierunkiem Władimira Szczerbinina. 30 sierpnia 2010 r. dzięki staraniom Bazylego Piwnika i Marka Jakimiuka do klasztoru przywieziono ikonę Matki Bożej Pantanassa (Wsiecaryca) z Monasteru Watopedzkiego na Atosie.

Przełożoną monasteru jest Ihumenia Anastazja

Klasztor Żeński Zaśnięcia N.M.P. w Wojnowie

W latach 1921–1923 były carski oficer, a następnie mnich riasoforny w Pustelni Optyńskiej, Aleksandr Awajew, założył w Wojnowie parafię prawosławną i zbudował na jej potrzeby cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej. Inspiratorem działalności Awajewa był metropolita zachodnioeuropejski Eulogiusz (Gieorgijewski), w którego jurysdykcji znajdował się obszar Prus Wschodnich. Duchowny ten udzielił mu święceń kapłańskich w Berlinie i skierował do Wojnowa, gdzie istniała wspólnota ok. 200 jednowierców. Ks. Awajew pragnął założyć w Wojnowie również żeński monaster. Na ten cel zbudował dom, w którym zamieszkało kilka kobiet, zaś wspólnocie nadał wezwanie Opieki Matki Bożej. Informacje o tym, ile członkiń wspólnoty złożyło ostatecznie wieczyste śluby zakonne, są rozbieżne – podawane są liczby od dwóch do 10 mniszek. Według innej wersji ks. Awajew zgromadził wokół siebie pięć kandydatek do monasteru, jednak tylko jedna z nich, Helena (Koroniowa), złożyła wieczyste śluby. Zakonnice i posłusznice zajmowały się nauczaniem dzieci prawosławnych z Wojnowa oraz wspierały działalność misyjną wśród miejscowych staroobrzędowców, tworzących społeczność znacznie liczniejszą od prawosławnej.

Po II wojnie światowej w monasterze pozostały dwie mniszki z pięciu, jakie znajdowały się w nim w 1939. Ostatnia zakonnica, Lidia (Polakowska), opuściła Wojnowo w 1956, gdy zmarł ks. Awajew, by wstąpić do monasteru św. św. Marty i Marii na Grabarce. W późniejszym okresie otrzymała ona godność ihumeni i została przełożoną tego klasztoru.

Ze względu na znaczny spadek liczby prawosławnych w Wojnowie rozważana była likwidacja parafii w tej miejscowości. Przetrwała ona dzięki odnowieniu działalności monasteru. Organizatorem reaktywowanego klasztoru był proboszcz parafii wojnowskiej, ks. Bazyli Omieljańczyk, przy współpracy z riasoforną posłusznicą Niną Sidorenko, pochodzącą z Wojnowa i pamiętającą przedwojenną działalność ks. Awajewa. Oficjalna reaktywacja życia monastycznego miała miejsce 15 kwietnia 1995 r. na mocy dekretu JE Najprzewielebniejszego Arcybiskupa Białostockiego i Gdańskiego Sawy. Przełożoną monasteru została ihumenia Ludmiła (Polakowska), która pełniła obowiązki przez rok. Ze względu na stan zdrowia musiała wyjechać z obiektów klasztornych, wymagających remontu. Razem z ihumenią do Wojnowa przybyło kilka mniszek żyjących do tej pory w klasztorze na górze Grabarce. Monaster otrzymał wezwanie Opieki Matki Bożej.

Kolejnymi przełożonymi wspólnoty były mniszka Elżbieta (Niczyporuk), a od grudnia 1996 r. do dnia dzisiejszego – mniszka Agnia (Cicha), podniesiona następnie do godności ihumeni. 1 września 1996 r. Arcybiskup Sawa dokonał rekonsekracji odnowionej cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej. W klasztorze doszło do pierwszych ślubów małej schimy po jego odnowieniu. Od 1997 r. w wyremontowanym monasterze działa również cerkiew pw. św. Ambrożego i Soboru Świętych Starców Optyńskich – świętych mnichów z monasteru, w którym nowicjat odbywał ks. Awajew. Dwa lata później zakonnicy Pustelni Optyńskiej przekazali mniszkom z Wojnowa cząsteczki relikwii wyżej wymienionych świętych.

Po reaktywacji żeńskiego klasztoru Wojnowo stało się prawosławnym ośrodkiem pielgrzymkowym. W związku z tym przeprowadzana jest rozbudowa monasteru, którego obecne zabudowania nie pozwalały dotąd na przyjęcie większej ilości pielgrzymów, ani nawet na przyjmowanie nowych kandydatek do życia klasztornego.

Przełożoną monasteru jest Ihumenia Agnia

strona internetowa monasteru http://www.wojnowo.net/