19 czerwca w ramach Europejskich Dni Archeologii 2022 Klasztor Męski Zwiastowania NMP w Supraślu zorganizował panel multimedialny „Supraskie katakumby – historia i przyszłość”. Podczas wydarzenia można było poznać wyjątkowy zabytek archeologiczny i unikatowy element dziedzictwa kulturowego województwa podlaskiego, jakim są późnogotyckie supraskie katakumby.
Współorganizatorami panelu byli: Uniwersytet w Białymstoku, Politechnika Białostocka, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie i Akademia Supraska. Honorowym patronatem panel objął Narodowy Instytut Dziedzictwa i Marszałek Województwa Podlaskiego. Partnerem wydarzenia było Województwo Podlaskie.
Podczas panelu można było dowiedzieć się o badaniach i pracach podjętych w ramach współpracy nawiązanej przez Klasztor ze wspomnianymi uczelniami. To pierwsze efekty projektu wspólnego ratowania supraskich katakumb. Zaprezentowane zostały również plany zabezpieczenia katakumb i ich udostępnienia zwiedzającym.
Sesję rozpoczęła część plenarna w auli Akademii Supraskiej. Przedstawione zostały prezentacje:
- Oddawanie czci zmarłym – ihumen dr Pantelejmon (Karczewski)
- Archeologiczne zagadki supraskich katakumb – dr hab. Maciej Karczewski, prof. UwB
- Co możemy wyczytać z kości? – dr hab. Iwona Ptaszyńska-Sarosiek, prof. UMB
- Katakumby okiem konstruktora – dr hab. Janusz Krentowski, prof. PB
- Jak zachować i udostępnić katakumby? – prof. dr hab. Jerzy Uścinowicz
Po koncercie pieśni w wykonaniu Chóru Parafii Prawosławnej w Supraślu i gości z Ukrainy odbyła się część plenerowa – zwiedzanie katakumb połączone z wysłuchaniem wspomnień mieszkańców Supraśla.
Historia katakumb sięga pierwszej połowy XVI wieku, kiedy to pomiędzy 1532 a 1557 rokiem na południe od budynków monasterskich wzniesiono cerkiew Zmartwychwstania Chrystusa, a pod nią wymurowano katakumby z blisko dwustoma niszami grzebalnymi. Stały się one miejscem pochówku mnichów i fundatorów monasteru, w tym elit Rzeczypospolitej Obojga Narodów – przedstawicieli rodów: Chodkiewiczów, Czartoryskich, Sanguszków, Sapiehów, Tyszkiewiczów, Wiśniowieckich, i innych. W drugiej połowie XIX wieku ze względów bezpieczeństwa cerkiew rozebrano, a katakumby przykryto płaszczem ziemnym. W drugiej połowie XX w. katakumby niszczały. Nie powiodły się starania o ich zabezpieczenie podejmowane przez służby konserwatorskie w połowie lat 70 i 80. ubiegłego stulecia. Z roku na rok ich stan się pogarsza.
Efektem wieloletnich starań o uratowanie zabytku było podpisanie listu intencyjnego o współpracy „na rzecz ochrony zabytkowych Katakumb Supraskich, cennego dziedzictwa kulturowego północno-wschodniej Polski”. Sygnatariuszami listu byli: Klasztor Męski w Supraślu, Uniwersytet w Białymstoku, Politechnika Białostocka, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku i Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie. Wspólny projekt zakłada badania interdyscyplinarne, które przeprowadzą specjaliści z zakresu archeologii, historii, architektury, budownictwa, mechaniki, materiałoznawstwa, geomorfologii, sedymentologii, antropologii fizycznej, medycyny, chemii, biochemii, paleobotaniki oraz nauk pokrewnych. Wielość dziedzin i dyscyplin naukowych zaangażowanych w ratowanie supraskich katakumb świadczy o bogactwie treści zawartej w tym zabytku oraz złożoności działań niezbędnych do jego uratowania. Uznanie przez społeczeństwo województwa podlaskiego znaczenia supraskich katakumb dla dziedzictwa kulturowego regionu i poparcie społeczne naszych działań są niezbędnym warunkiem ich powodzenia.
Transmisja z wydarzenia jest dostępna do odsłuchania na stronie radia Orthodoxia.
tekst za: monaster-suprasl.pl
fot.: Aleksandra Jarosławska, Małgorzata Karczewska, pb.edu.pl
